Anayasa Mahkemesi, hem babadan hem de eþ üzerinden çift emekli maaþý alýnmasý konusunda önemli bir karara imza attý...
Mahkeme, SGK’nýn eþten maaþ aldýðý gerekçesiyle babadan dolayý alýnan maaþý iptal edip geriye dönük borç çýkarmasýný hak ihlali saydý. Peki kimler hem baba ve hem de eþten dolayý çift maaþ alabilir?
Sosyal güvenlik sistemi vefat eden sigortalýlarýn geride kalanlarýný da koruyacak önemli imkanlar saðlýyor. Bunlardan en önemlisi dul ve yetim maaþý. Üstelik bu haktan, emekli maaþý almakta olanlar dahi yararlanýyor. Bir baþka ifadeyle çift maaþ baðlanýyor. Bazý istisnai durumlarda baðlanan maaþ sayýsý üçe kadar çýkýyor. Anayasa Mahkemesi bu konuda önemli bir karar açýkladý.
Olayýn geliþim süreci
Karara neden olan olay þöyle geliþti: Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), bir vatandaþa (kadýn) baþvurusu üzerine 2007’de vefat eden eþinden dolayý, 2010’da da vefat eden babasýndan dolayý maaþ (ölüm aylýðý) baðladý. SGK 2014’te ise babadan dolayý alýnan maaþý, hatalý baðlandýðý gerekçesiyle iptal edip, 25 bin 194 lirayý yersiz ödeme gerekçesiyle yasal faiziyle geri istedi. Bu kapsamda Ýþ Mahkemesi’nde de dava açtý. Fakat mahkeme davayý reddetti.
Bireysel baþvuru
SGK karar aleyhine istinaf yoluna baþvurdu. Bölge Adliye Mahkemesi, baþvuruyu faiz talebi yönünden reddetti ama ödenen bedeller bakýmýndan kabul etti ve alacaðýn tahsiline kesin olarak karar verdi. Vatandaþ ise büyük bir ekonomik külfet altýnda kaldýðýný savunarak Anayasa Mahkemesi’ne bireysel baþvuru yaptý. Baþvuruyu deðerlendiren Yüksek Mahkeme, mülkiyet hakkýnýn ihlal edildiðine hükmetti ve o günün düzenlemelerine göre iki ayrý maaþ baðlanmasýna engel bulunmadýðýna dikkat çekti.
En az 1800 gün prim ödenmiþ olmasý þart
En çok kafa karýþtýran konularýn baþýnda gelen çift maaþla ilgili mevcut yasalar, sýnýrlarý belirlemiþ durumda. Öncelikle hangi statüde olursa olsun, sigortalýnýn vefatý halinde geride kalanlara emekli aylýðý baðlanýyor. Bu noktada çalýþma yýlý ve sigortalýlýk süresi de önemli. Geri kalanlara maaþ baðlanabilmesi için memur ya da Baðkur’lu sigortalýnýn Ekim 2008’den sonra ölmesi halinde en az 1800 gün prim ödemiþ olmasý gerekiyor. Ekim 2008’den sonra ölen sigortalýnýn SSK’lý olmasý halinde, beþ yýldan beri sigortasý bulunmasý ve 900 gün prim ödemiþ olmasý þart.
Tarihlere dikkat…
Baðkur’lu sigortalýnýn Ekim 2008’den önce ölmesi halinde 1800 gün prim ödemiþ olmasý yeterli oluyor. Bu þartlar yerine getirilmiþse; geri kalanlara maaþ baðlanabiliyor. Baþta sigortalýnýn eþi (erkekler de dahil) ve çocuklarý olmak üzere belli þartlarda anne-babaya da maaþ baðlanýyor. Çift maaþta iki önemli ayrýntý var. Ilki, ister eþ olsun ister annebaba, vefat eden sigortalý kiþilerin 1 Ekim 2008 öncesi mi sonrasý mý vefat ettiði. Diðeri de sigorta statüleri yani SSK’lý mý Baðkur’lu mu Emekli Sandýðý’na mý tabi olduklarý.
Üçe kadar istisna…
Bazý durumda emekli kadýnýn üç farklý emekli maaþý alma hakký doðuyor. Kendi çalýþmasýndan dolayý SSK emeklisi olarak maaþ alýrken, vefat eden Baðkur emeklisi kocasýnýn ölümünden sonra dul aylýðý alan kadýn, Emekli Sandýðý’ndan emekli olmuþ babasýnýn vefatýndan sonra yetim aylýðý da alabiliyor. Yani üç maaþa da hak kazanýyor. Dikkat edilirse burada maaþlar ‘üç farklý sigorta sistemine göre’ baðlanýyor.
Ýþte durumun formulü
Çocuklara, anne veya babadan aylýk baðlama durumu:
Anne-babanýn ölümünün 30 Eylül 2008 sonrasý olmasý halinde;
Çocuk ile vefat eden anne-baba SSK’lý ise yüksek aylýðýn tamamý, düþük aylýðýn da yarýsý baðlanýr.
Her ikisi Baðkur’lu ise yüksek aylýðýn tamamý, düþük aylýðýn yarýsý ödenir.
Her ikisi Emekli Sandýðý’na tabi ise yüksek olan maaþ baðlanýr.
Her ikisi de 1 Ekim 2008’den önce memur olan yani eski memursa yüksek maaþ ödenir.
Her ikisi de 1 Ekim 2008’den sonra memur olmuþsa yükseðin tamamý, düþük olanýn ise yarýsý baðlanýr.
Anne ve babadan biri Baðkur ya da SSK’lý, diðeri Emekli Sandýðý’na tabi ise yetim, iki maaþý tam alýr.
Eþ ve anne babadan aylýk baðlama durumu
1-Ölümlerden biri 1 Ekim 2008 öncesi ise;
Ýkisi SSK’lý ise yüksek olan maaþ tam, düþük olan yarým ödenir.
Ýkisi de Baðkur’lu ise yüksek olan maaþ baðlanýr.
Ýkisi de memur ise tercih edilen aylýk baðlanýr.
Sigorta statüleri farklý ise tam maaþ baðlanýr.
2-Ölümlerden ikisi de 1 Ekim 2008 öncesi ise;
Anne ve babanýn sigortalýlýk statüsü farklý ise iki maaþýn ikisi de tam ödenir.
Ýkisi de SSK’lý ise yüksek olan tam, düþük olan yarým ödenir.
Ýkisi de Baðkur’lu ise tek maaþ ödenir.
Ýkisi de devlet memuru ise ve memurluk 1 Ekim 2008’den önce baþladýysa, tercih edilen aylýk tam ödenir.
