Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Yönetim Kurulu, gazetecilerin ekonomik krizden ciddi ölçüde zarar gördüðüne dikkat çekerek bir araþtýrma ve buna baðlý olarak da bir açýklama yaptý. Yapýlan açýklamada þu görüþler yer aldý:

“Türkiye’de yaþanan ekonomik kriz medyada çalýþan meslektaþlarýmýzý da aðýr bir biçimde etkilemiþtir. Siyasi ve ekonomik baskýyla kapatýlan yüzlerce yayýn organýnda, 12 bine yakýn gazetecinin iþsiz kaldýðý bir ortamda çalýþan gazeteciler de yoksulluk seviyesindeki maaþlarýyla ayakta kalmaya çalýþmaktadýr. Halkýn haber alma ve gerçekleri öðrenme hakký için görev yapan gazetecilerin Basýn Ýþ Kanunu kapsamýndaki sözleþmeyle çalýþtýrýlmamasý en önemli sorunlardan biridir. Çünkü beraberinde ciddi hak kayýplarýný getirmektedir.

Üç tip sözleþme imzalatýlýyor

Uygulamada gazeteci ile iþvereni arasýnda 1. Belirsiz Süreli Ýþ Sözleþmesi, 2. Belirli Süreli Ýþ Sözleþmesi, 3. Telif Sözleþmesi  olmak üzere üç tip sözleþme imzalanmaktadýr.

Telif sözleþmesi gazetecinin haklarýný korumuyor

Telif sözleþmesi adý altýnda çalýþan bir gazeteci ilk olarak Basýn Ýþ Kanunu’nun kapsamý dýþýnda kalmaktadýr.  Esas önemli yaný ise sosyal güvenlik haklarý kýsýtlanmýþ ve sigortasýz çalýþmýþ olmaktadýr.

Maaþ+Telif uygulamasýyla maaþ bölünüyor

Gazetecinin haklarýný kýsýtlayan diðer uygulama ise gazeteciye maaþ + telif adý altýnda yapýlan maaþýn bölünmesi uygulamasýdýr ki, bu da gazetecinin haklarýný kýsýtlamakta günün sonunda SGK’dan daha az bir emeklilik maaþý almasýna yol açmaktadýr.

Gazeteciler iþ yasasýyla çalýþtýrýlýyor

Basýn Ýþ Kanunu ile çalýþtýrýlmasý gereken gazeteciler  sýklýkla 4857 sayýlý Ýþ Kanunu kapsamýnda sözleþmeye zorlanmaktadýr.  Bu  çalýþma biçimi de  gazetecinin haklarýný kýsýtlayan bir uygulama biçimidir. Gazetecinin 4857 sayýlý Ýþ Kanunu kapsamýnda çalýþtýrýlmasýnýn en önemli sonucu Basýn Kartý alamamasý ve 5510 Sayýlý  Kanun’da tanýnan  fiili hizmet zammý hakkýndan mahrum kalmasýdýr.

Fazla mesai maaþa dahil ediliyor

Gazetecinin aylýk ücreti ile ilgili olarak da uygulamada bazý problemler yaþanmaktadýr. Bazý medya kuruluþlarýnda gazetecinin almýþ olduðu aylýk ücretin bir kýsmýnýn fazla mesai olarak ücret bordrolarýna yansýtýldýðý görülmektedir.

Bu durum, kanuna aykýrý olduðu gibi, ahlaki bir problem olarak da karþýmýza çýkmaktadýr.  Gazetecinin ileride haklarýný almak için açacaðý davada ciddi bir sorun yaþanmaktadýr. Örneðin fazla mesai ücreti taleplerinde Yargýtay ücret bordrolarýnda gözüken fazla mesai ücret ödemelerinin, hak edilen fazla mesai ücretinden mahsup edilmesine karar verdiðinden gazeteci gerçek hakkýný alamamaktadýr. Kýdem ve ihbar tazminatlarýnýn da daha eksik hesaplanmasýna sebep olmaktadýr.

En az maaþ alanlar muhabirler

Uygulamada en az ücret alan basýn çalýþanlarý olarak muhabir, foto muhabiri ve editörler karþýmýza çýkmaktadýr. Uzun yýllar basýn kuruluþlarýnda çalýþan, mesleki kýdemleri 15-20 yýlý bulan gazetecilerin çok düþük ücretlerle çalýþtýrýldýklarý da bilinen bir gerçektir. Medya kuruluþlarýnda çalýþan gazetecilerin ücretlerine uzun yýllar zam yapýlmamaktadýr. Sonrasýnda yapýlan zamlar ise günün ekonomik koþullarýnýn  çok altýnda kalmaktadýr. Bu da gazetecinin düþük kýdem tazminatý ve düþük emeklilik maaþý ile çalýþma yaþamlarýný sonlandýrmalarýna neden olmaktadýr.

Gazeteci maaþý aðýr bir erozyona uðramýþtýr

Gazetecilerin Basýn Ýþ Sözleþmesi dýþýnda imzalamaya zorlandýklarý sözleþmelerin yarattýðý hak kayýplarýnýn yaný sýra aldýklarý ücretler de ekonomik kriz nedeniyle erozyona uðramýþtýr.

Kariyer.net 2021 Ocak ayý için medya sektöründe en yüksek muhabir maaþýný 8 bin 410 TL en düþüðünü ise 2 bin 820 TL, ortalama ücreti de  4 bin 110 TL olarak saptamýþtýr.  TÜÝK Tüketici Fiyatlarý Endeksi’ne (TÜFE) göre örneðin 2019 yýlý Ocak ayýnda 3 bin TL ile iþe baþladýðýný varsaydýðýmýz bir muhabirin ayný yaþam düzeyini saðlayabilmesi için 2021 yýlýnýn Kasým ayýnda yaklaþýk 4 bin 560 TL maaþ almasý gerekmektedir. Bu TÜÝK enflasyon hesaplamalarýna göre yüzde 52 artýþ anlamýna gelmektedir.

Hesaplamalar gerçek fiyat artýþlarýný yansýtmýyor

Oysa TÜÝK tarafýndan yapýlan enflasyon hesaplamalarýnýn gerçek fiyat artýþlarýný yansýtmadýðý ortadadýr. Bu nedenle Prof. Veysel Ulusoy’un baþkanlýðýnda çalýþan bir grup baðýmsýz ekonomistin kurduðu Enflasyon Araþtýrmalarý Grubu (ENAG) son zamanlarda kendi bulgularýný açýklamaya baþlamýþtýr. ENAG verilerine göre 2021 Kasým ayý itibarýyla yýllýk tüketici fiyatlarý artýþý yüzde 58,65 olmuþtur. TÜÝK ayný dönem için yüzde 21,31 oranýný vermiþtir.

Somut örnek vermek gerekirse 2020 Kasým’ýnda 3 bin TL maaþ alan bir muhabirin, ayný yaþam düzeyini tutturmak için TÜÝK’e göre 2021 yýlý Kasým ayýnda yaklaþýk 3 bin 640 TL ENAG hesaplamasýna göre de yaklaþýk 4 bin 760 TL aylýk almýþ olmasý gerekmektedir.

Gazeteci her gün biraz daha yoksullaþýyor

Ancak TÜÝK’in tüketici fiyatlarýndaki artýþlarý en aza indirerek yansýttýðý endekse göre bile yeterli maaþ artýþý saðlanamamakta, meslektaþlarýmýz günün koþullarýnda her gün daha da yoksullaþmaktadýrlar.

Ýþverenler bu aðýr sürecin meslektaþlarýmýzý daha fazla ezmesine izin vermemelidir. Gazetecileri Basýn Ýþ Yasasý ile çalýþtýrmalý, hak ettikleri ücretleri almalarýný saðlamalýdýr.”

Gazeteciler ekonomik krizden nasýl etkilendiklerini anlatýyor…

Konunun tam da içinde olan fiilen bu mesleði yapan arkadaþlarýmýz, bakýn bu anlamda bizlere neler söylüyor…

“Asgari ücretin 1.5 katýný alýyorum”

Erkek (39): Mesleðe ilk baþladýðýmda iki yýllýk deneyimime raðmen asgari ücretin dört katýný kazanýyordum. 22 yýldýr çalýþýyorum þimdi asgari ücretin 1,5 katý alýyorum. Eskiden gazeteler arasý gazeteciler transfer edilirdi ücretler artardý. Þimdi birçok yayýn organý kapandýðý için öyle bir þansýmýz da kalmadý.

“Kredi kartýyla ay sonunu getirmeye çalýþýyorum”

Kadýn (47): Bekar anneyim. 28 yýldýr gazetecilik yapýyorum. Kiram 2 bin 600 TL, aylýk sabit giderim 3 bin 800 TL. Kredi borçlarým var. Bunlarýn toplamý da bin 750 TL. Üniversite öðrencisi bir çocuðum var. Emekli maaþým ve çalýþtýðým kurumdan aldýðým maaþ ile birlikte elime geçen 8 bin TL. Yüksek kur ve enflasyon nedeniyle geçinme imkaný bulamýyorum. Kredi kartýyla ay sonunu getirmeye çalýþýyorum. Enflasyon yüzünden paranýn bir deðeri kalmýyor.

“Ekipmanlar yüzde yüze yakýn zamlandý”

Erkek (31): Dört buçuk yýldýr muhabir olarak çalýþýyorum. Mesleðe stajyer olarak ücret almadan baþladým. Ailemin yanýnda kaldýðým için bir müddet idare edebildim. Sonra dokuz ay Ýþ-Kur ödeneði ile çalýþtýktan sonra resmi giriþim yapýldý. 2019 yýlýnda 2 bin 300 TL maaþ almaya baþladým. Ýþ deðiþtirdim, 5 bin TL maaþým. Ancak yetiyor. Mesleðim için gerekli ekipmanlarýn fiyatlarý da yüzde 100 arttý.                    

“Bu maaþla ne kadar dayanýrým bilemiyorum”

Kadýn (33):  Yedi yýldýr muhabirlik yapýyorum ve aldýðým maaþ 3 bin 700 TL.  Ailemle yaþýyorum ve kazandýðým para, kiþisel ihtiyaçlarýmý karþýlamama bile yetmiyor.  Bir de üstün performans bekleniyor. Ýþimi sevmesem  bu parayla kesinlikle çalýþmazdým.  Bu maaþla daha ne kadar dayanabilirim bilmiyorum. 

“Geleceðe dair hiç umudum yok”

Erkek (32): Dokuz yýldýr gazeteci olarak çalýþýyorum ve bekarým. 5 bin 500 TL alýyorum ve aldýðým  maaþ kendime zor yetiyor. Geleceðe dair hiçbir umudum yok. On yýldýr çalýþmamýn  sebebi iþime olan tutkum. Aksi takdirde sadece gazetecilik yaparak bir gelecek hayali kurmak, evlenip çocuk sahibi olmak imkânsýza yakýn bir þey.  

“Maaþýmla sadece günü kurtarýyorum”

Erkek (33): 14 yýldýr televizyon muhabiri olarak çalýþýyorum. Üç yýl önce evlendim. Þu anki, maaþým 5 bin TL. Aldýðým maaþ þu anda geçimime zor yetiyor. Eþim de muhabirlik yapýyor. O da çalýþmasaydý Türkiye þartlarýnda bu parayla geçinemezdik. Sadece günü kurtarýyorum.                

“Mesleðimi sevmesem kesinlikle katlanamazdým”

Erkek (29): Yedi yýldýr gazetecilik yapýyorum. Bundan tam 3 ay öncesine baktýðýmda býrakýn aldýðým maaþla geçinmeyi, her ay kredi kartlarý olmasa ayakta kalamazdým. 3 bin 500 TL alýyorum. Sevmesem bu maaþla çalýþmaya katlanmazdým. 

“Aldýðým maaþ her geçen gün deðer yitiriyor”

Kadýn (29): Beþ yýldýr bir gazetede muhabirlik yapýyorum. Evliyim, aldýðým maaþ 4 bin 400 TL. Yaptýðýmýz iþ ve aldýðýmýz maaþý karþýlaþtýrdýðýmýzda  çok düþük ücretlere çalýþýyoruz. Ekonomi kötüye gidiyor. Aldýðým maaþ her geçen gün deðer kaybediyor.  Ýki kiþi çalýþýyoruz. Çocuðumuz olsa geçinemezdik.

“Eþim de çalýþmasaydý kesinlikle zgeçinemezdik”

Kadýn (28): Altý yýldýr gazete muhabirliði yapýyorum. Bir buçuk yýl önce evlendim. Þu anki maaþýmýn neti 3 bin 800 TL. Aldýðým maaþýn Ýstanbul þartlarýnda ve mevcut ekonomik krizde yetmesi mümkün deðil. Eþim de çalýþmasaydý kesinlikle geçinemezdik.

“Birikim yapamýyorum”

Kadýn (25):  Meslekte beþ yýlýmý bitirdim. Aldýðým maaþ 3 bin 850 TL ve buna ek olarak 750 ile bin TL arasýnda da mesai alýyorum. Ailemle yaþýyorum. Temel ihtiyaçlarýmý karþýladýktan sonra ay sonunda hiçbir þekilde birikim yapamýyorum. Ýnsanca bir yaþam için maaþýmýn en az 8 bin TL olmasý gerekiyor.